ΑΡΧΙΚΗ


Ναπολέων Α 1769 έως 1821 (52)

Ο Ναπολέων Βοναπάρτης (Napoléon Bonaparte, 15 Αυγούστου 1769— 5 Μαΐου 1821) ήταν Γάλλος στρατηγός και Αυτοκράτορας της Γαλλίας, ιδρυτής δυναστείας, καταλύτης αλλά και θεμελιωτής ευρωπαϊκών Βασιλείων και Χωρών. Γεννήθηκε στην Κορσική μόλις ένα χρόνο αφού η κυριαρχία του νησιού μεταβιβάστηκε από τη Δημοκρατία της Γένοβας στην Γαλλία. Ο πατέρας του ήταν Γενικός Επιτηρητής Οδών και Γεφυρών στην Κορσική. Ο Ναπολέων ήταν ο δευτερότοκος γιος από συνολικά 8 αδέρφια κι όταν ήταν 9 ετών στάλθηκε στη Παρίσι για σπουδές, τελείωσε την Ανωτάτη Ακαδημία Πολέμου το 1789, λίγο πριν την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης. Αρχικά η στάση του απέναντι της ήταν σχετικά αδιάφορη. Στη συνέχεια τάχθηκε υπέρ της Επανάσταση και συμμετείχε σε μια μικρή δύναμη που ανέλαβε να αποκαταστήσει την τάξη στην Κορσική. Το 1793 προήχθη σε λοχαγό και τοποθετήθηκε στο επιτελείο των δυνάμεων που πολιορκούσαν το λιμάνι της Τουλόν. Από εύνοια της τύχης βρέθηκε διοικητής του πυροβολικού και με δικό του σχέδιο κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη. Προήχθη σε ταξίαρχο ενώ σε εθνικό ήρωα αναδείχτηκε το βράδυ της 20ής Οκτωβρίου 1795 όταν απέκρουσε τον βασιλικό όχλο ο οποίος επιτέθηκε στο κτίριο της Εθνοσυνέλευσης. Ήταν ο πρώτος που έπληξε όχλο πολιτών με κανόνια, στα μάτια όμως πολλών είχε σώσει την οργανωμένη Επανάσταση και την Α΄ Δημοκρατία από την αναρχία. Γι αυτή του την πράξη διορίστηκε αρχιστράτηγος Εσωτερικού. Τον Μάρτιο του 1796 παντρεύτηκε την Ζοζεφίν (Ιωσηφίνα) ντε Μποαρναί, αριστοκράτισσα με ισχυρές πολιτικές γνωριμίες και υιοθέτησε τα παιδιά της. Θα την χωρίσει το 1810 για να παντρευτεί την Μαρία Λουίζα με την οποία έκανε ένα γιο. Στα τέλη του 1796 διορίστηκε διοικητής των γαλλικών δυνάμεων στο μέτωπο της Ιταλίας, με μια αστραπιαία εκστρατεία νίκησε Αυστριακούς και Ιταλούς συμμάχους εισβάλλοντας στην αυστριακή επικράτεια. Ο 27χρονος στρατηγός έγινε γνωστός σε όλη την Ευρώπη. Του ανατέθηκε η αρχηγία του πολέμου εναντίον της Αγγλίας, κι εκείνος χτύπησε μια απ' τις κτήσεις της, την Αίγυπτο. Βγήκε νικητής στην μάχη των πυραμίδων αλλά ο Γαλλικός στόλος καταστράφηκε από τους Άγγλους στο Δέλτα του Νείλου. Επέστρεψε στη Γαλλία και στις 9 Νοεμβρίου 1799 μονάδες στρατού διέλυσαν τα εκλεγμένα νομοθετικά συμβούλια που αντιδρούσαν στην πρόταση νέου Συντάγματος. Ο Ναπολέων, ο Σιεγιές και ο Ντυκό αυτοανακηρύχθηκαν προσωρινοί Ύπατοι και ανέλαβαν τη διακυβέρνηση του κράτους. Σε αυτό το σημείο τελειώνει η Γαλλική Επανάσταση και αρχίζει η Ναπολεόντεια Περίοδος της Γαλλίας (Α' Γαλλική Αυτοκρατορία 1804-1814).

Ήδη από τα 1798 υπήρχε ο δεύτερος συνασπισμός της Αγγλίας, Αυστρίας, Ρωσίας και Τουρκίας, εναντίον της Γαλλίας. Ο Ναπολέων επιχειρεί νέα εκστρατεία κατά της Ιταλίας, όπου συντρίβει τους Αυστριακούς στο Μαρέγκο (1800). Το 1801 απομακρύνει τους άλλους δυο -έτσι και αλλιώς σκιώδεις- Υπάτους και αναγορεύεται σε Ισόβιος Ύπατος. Ένα νέο, αυταρχικότερο, Σύνταγμα ψηφίζεται από τους γοητευμένους οπαδούς του. Το 1804 μετά από τρία χρόνια ως Ισόβιος Ύπατος και ενώ συνεχίζεται ο αδιέξοδος και αναποτελεσματικός πόλεμος με την Αγγλία, ανακηρύσσεται Αυτοκράτορας παίρνοντας όρκο διατήρησης των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης. Τον Αύγουστο του 1805 σχηματίστηκε ο τρίτος συνασπισμός ενάντια στους Γάλλους, από τους Αψβούργους, την Ρωσία, την Σουηδία, το βρετανικό Αννόβερο και τους Άγγλους. Ο Ναπολέων καταφέρνει εναντίο τους θριαμβευτικές νίκες : Ούλμ και Αούστερλιτς (1805), Ιένα (1806), Φρίντλαντ (1807) και Βάγκραμ (1809), στη θάλασσα ωστόσο ο γαλλικός στόλος ηττήθηκε από τον Νέλσον στο Τραφάλγκαρ. Το 1808 έλεγχε όλη την ηπειρωτική Ευρώπη και τα υποτελή κράτη είχαν ηγεμόνες διορισμένους από τον Ναπολέοντα, κυρίως μέλη της οικογένειας του Βοναπάρτη. Η αδυναμία της αυτοκρατορίας του φάνηκε στην εκστρατεία κατά της Ισπανίας (1808-1814), ωστόσο ή αρχή του τέλους υπήρξε η εκστρατεία στη Ρωσία (1812), όπου απέτυχε παταγωδώς. Η τεράστια Μεγάλη Στρατιά του εκμηδενίστηκε από τον ρωσικό χειμώνα και την αντίσταση των Ρώσων. Υποχωρώντας από τη Μόσχα με τα υπολείμματα της στρατιάς του ηττήθηκε ολοκληρωτικά στη Λειψία (1813) και αυτό τον ανάγκασε να παραιτηθεί (1814). Εξορίστηκε στο νησί Έλβα, ενώ στη Γαλλία ανέβηκε στο θρόνο ο Λουδοβίκος ο ΙΗ'. Κατάφερε να δραπετεύσει και από την 1η Μαρτίου 1815 κατέλαβε την εξουσία για εκατό ημέρες. Οριστικό τέλος δόθηκε στη μάχη του Βατερλώ, στις 18 Ιουνίου 1815, νικήθηκε και εξορίστηκε στο μικρό νησί της Αγίας Ελένης του Ατλαντικού όπου παρέμεινε ως την ημέρα του θανάτου του.

Ο Ναπολέων είχε σπάνια πνευματικά χαρίσματα, καταπληκτική μνήμη, μπορούσε να υπαγορεύει συγχρόνως σε πολλούς γραμματείς ενώ χρειαζόταν ελάχιστες ώρες ύπνο ημερησίως. Μεγάλη ήταν η αυτοπεποίθηση του, όπως επίσης ο εγωισμός κι η φιλοδοξία του. Επέβαλε μια σειρά νομοθετικών, διοικητικών και θεσμικών μέτρων που διαμόρφωσαν καθοριστικά το χαρακτήρα της Γαλλίας και γενικότερα της Ευρώπης. Ίσως η πιο σημαντική είναι ο Ναπολεόντειος Κώδικας του 1807. Μέχρι τότε το νομικό πλαίσιο στη Γαλλία ήταν χαώδες. Ο Ναπολεόντειος Κώδικας το απλοποίησε σημαντικά και επιπλέον, εφόσον ήταν γραμμένος σε απλή γλώσσα και απέφευγε την ειδική νομική ορολογία, μπορούσε να γίνει εύκολα κατανοητός από το μέσο Γάλλο. Ο ίδιος ο Βοναπάρτης, εξόριστος πια, είχε πει για τον Κώδικα: «Η πραγματική μου δόξα δεν είναι ότι κέρδισα 40 μάχες. Αυτό που τίποτα δεν μπορεί να καταστραφεί, αυτό που θα ζει για πάντα, είναι ο Κώδικας μου». Από διοικητική άποψη κατάφερε να επανιδρύσει ουσιαστικά το γαλλικό κράτος. Έκανε την κρατική μηχανή να λειτουργεί αποτελεσματικότερα, δημιούργησε μια πολιτεία πρόνοιας και δικαίου και παρά το ότι ουσιαστικές πολιτικές ελευθερίες είχαν καταλυθεί, μεταμόρφωσε τον Γάλλο από υπήκοο σε πολίτη, ακριβώς όπως υποσχόταν η Γαλλική Επανάσταση. Το αστικό έθνος-κράτος είχε πλέον γεννηθεί στην Ευρώπη.