ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ

ΑΡΧΙΚΗ	Ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του. Η κόλαση είναι οι άλλοι. Στην Αγάπη, ένα κι ένα κάνουν ένα. Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος και γι’ αυτό απόλυτα υπεύθυνος. Μόνο αυτός που δεν τραβάει κουπί έχει χρόνο να ταρακουνήσει τη βάρκα. Μισώ τα θύματα που σέβονται τον δήμιο τους. Ο κηπουρός μπορεί ν’ αποφασίζει τι είναι καλό για το καρότο, όμως κανένας δεν μπορεί ν’ αποφασίζει τι είναι καλό για τον άλλον. Από τη στιγμή που η ελευθερία ρίξει τη φωτεινή της δέσμη στην καρδιά ενός ανθρώπου, οι Θεοί είναι ανίσχυροι απέναντί του. Η ζωή σταματά να έχει νόημα από τη στιγμή που χάνεις την ψευδαίσθηση ότι είσαι αιώνιος. Θάνατος είναι η συνέχιση της ζωής χωρίς εμένα. Είναι πιο εύκολο να υπακούσει αυτός που ονειρεύεται να διοικήσει. Οι άνθρωποι ήταν πιο ευτυχισμένοι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, όταν κάθε στιγμή διέτρεχαν τον κίνδυνο να σκοτωθούν και έπρεπε να παίρνουν συνεχώς αποφάσεις ζωής και θανάτου. Αν έγινα φιλόσοφος, αν επεδίωξα τόσο επίμονα τη φήμη, που ακόμα περιμένω, όλα έγιναν βασικά για να μπορώ να ρίχνω γυναίκες. Έχω συνειδητοποιήσει ότι όλα μας τα προβλήματα προκύπτουν από την αποτυχία μας να χρησιμοποιήσουμε μια απλή και ξεκάθαρη γλώσσα. Δεν μπορεί να γίνει κανείς άγιος όταν δουλεύει δεκαέξι ώρες την ημέρα. Μια χαμένη μάχη είναι η μάχη που νομίζεις ότι έχασες. Όπως όλοι οι ονειροπόλοι, έκανα το λάθος να πιστέψω πως το ξύπνημα από το όνειρο ήταν η πραγματικότητα. Μόνο στις αποφάσεις μας είμαστε σημαντικοί. Ο άνθρωπος είναι αυτό που θέλει ο ίδιος να είναι. Σας αγαπώ, μικρέ μου κάστορα. (Τα τελευταία του λόγια, προς την Σιμόν) ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ 1905 έως 1980 (75)
Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ ήταν Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας, κριτικός και από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους του υπαρξισμού. Γεννήθηκε στο Παρίσι, στις 21 Ιουνίου του 1905, Ο στρατιωτικός πατέρας του πέθανε λίγο μετά την γέννηση του κι εκείνος πέρασε μερικά χρόνια με την μητέρα του και τον πατριό του στην Λα Ροσέλ αλλά το 1921 επέστρεψε στο Παρίσι κι έμεινε με τον παππού του για να πάει σε καλύτερο σχολείο. Γράφτηκε στην σχολή φιλοσοφία της Σορβόνης όπου ήταν πολύ δραστήριος και δημοφιλής καθώς ανέπτυσσε σε κάθε ευκαιρία τις επαναστατικές του θεωρίες. Στην σχολή γνώρισε την Σιμόν ντε Μποβουάρ με την οποία θα είναι ζευγάρι σε όλη τους την ζωή, διατηρώντας μια ανεξάρτητη ελεύθερη σχέση. Τελειώνοντας τις σπουδές του έδωσε εξετάσεις και διορίστηκε καθηγητής φιλοσοφίας στην μέση εκπαίδευση, όπως και η Σιμόν, σε διαφορετικές πόλεις. Έχει ξεκινήσει να γράφει και το 1938 έχει την πρώτη του λογοτεχνική επιτυχία με την «Ναυτία». Το 1940 κατατάχθηκε στη υπηρεσία μετεωρολογίας και ανήμερα των γενεθλίων του συνελήφθη, χωρίς να δοθεί μάχη, από τους Γερμανούς. Κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης μέχρι το 1941. Απελευθερώθηκε για ιατρικούς λόγους, με την βοήθεια γνωστών και ψεύτικων πιστοποιητικών. Επέστρεψε στο Παρίσι όπου συμμετείχε στο αντιστασιακό δίκτυο «Σοσιαλισμός και ελευθερία». Το 1943 δημοσιεύει το «Είναι και το μηδέν» ενώ θα περιγράψει σε μια παράνομη εφημερίδα την απελευθέρωση του Παρισιού με τέτοιο πατριωτισμό που έγινε διάσημος και προσκλήθηκε στην Αμερική. Εκεί έγινε δεκτός ως αντιστασιακό ήρωας. Επιστρέφοντας ιδρύει το περιοδικό «Μοντέρνοι καιροί», δίνει διαλέξεις που γεμίζουν μεγάλα αμφιθέατρα από κόσμο, γράφει ασταμάτητα κριτικές και δοκίμια πάνω στον υπαρξισμό, κάνει και άλλα ταξίδια και γνωρίζει τον Κάστρο, τον Τσε Γκεβάρα και άλλες επαναστατικές προσωπικότητες. Ασκεί δριμεία κριτική στις ιμπεριαλιστικές μεθόδους της Αμερικής αλλά και της Γαλλίας όπως στην περίπτωση της Αλγερίας, διαφωνεί με την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουγγαρία και αποχωρεί από το Κουμουνιστικό Κόμμα γράφοντας το άρθρο: «Το φάντασμα του Στάλιν». Το 1964 αρνείται το βραβείο Νόμπελ ισχυριζόμενος πώς αν το δεχόταν θα υποθήκευε την ελευθερία του. Προεδρεύει μαζί με τον Ράσελ σε ένα φανταστικό δικαστήριο που καταδικάζει τις ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ ενώ το 1968 βρίσκεται στου δρόμους μαζί με την Σιμόν και τους φοιτητές και παίρνει συνέντευξη από τον Ντανιέλ Κον Μπεντίτ δίνοντας του την ευκαιρία να εκθέσει σε μεγάλη εφημερίδα τις ιδέες του σχετικά με το κίνημα του Μάη. Ταξιδεύει στην Γερμανία όπου συναντιέται με τον ηγέτη της ακροαριστερής οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός Μπάαντερ, στην Πορτογαλία ζει από κοντά την επανάσταση των Γαριφάλων, συμμετέχει στο κίνημα για την απελευθέρωση των Σοβιετικών αντιφρονούντων. Θεωρούσε ότι οι διανοούμενοι πρέπει να παίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και ο ίδιος υπήρξε ένας στρατευμένος καλλιτέχνης σε όλη του την ζωή. Το 1972 παθαίνει ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο που τον αφήνει σχεδόν τυφλό και σταματάει απότομα το έργο του. Μέχρι τον θάνατο του το 1980 τον φροντίζει η Σιμόν, η οποία κατηγορείται ότι τον αποκόπτει από τον κύκλο του για να τον χειραγωγεί και να τον έχει κατ’ αποκλειστικότητα. Παράδοξη κατηγορία για ένα ζευγάρι που έζησε μια ζωή μακριά από συμβάσεις κι αποκλειστικότητες. Οι δυο τούς διατηρούσαν πάντα ξεχωριστό σπίτι, είχαν και οι δυο τους πολλούς ερωτικούς συντρόφους και κάποιες φορές μοιράστηκαν ερωτικά νεαρές κοπέλες σκανδαλίζοντας στο έπακρο την κοινωνία της εποχής τους, πάντοτε όμως ήταν εκεί, ό ένας για την άλλον. Δεν έκαναν παιδιά αλλά υιοθέτησαν από μία κόρη ο καθένας τους. Ακόμη και άρρωστος ο Ζαν Πωλ, τα τελευταία του χρόνια, δεν σταμάτησε να επιδεικνύει έντονο ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, είτε με δηλώσεις του είτε συνυπογράφοντας κείμενα άλλων διανοούμενων. Ο Σαρτρ δεν ήταν από τους θεμελιωτές του υπαρξισμού, τον έφερε ωστόσο στο προσκήνιο με το έργο του. Ανήκε στους άθεους υπαρξιστές, θεωρούσε πως ο άνθρωπος δεν έχει το στήριγμα του Θεού, «ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος», δηλαδή αποκλειστικά υπεύθυνος των πράξεων του. Οι επιλογές σου γίνονται με βάση τα συναισθήματά σου, εμπιστέψου τα συναισθήματα σου, τα οποία δεν μπορούν να εκτιμηθούν αν δεν δράσεις. «Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας» έλεγε, με την έννοια ότι εξαρτάται από μας να φτιάξουμε την ταυτότητά μας, δρώντας κι επιλέγοντας. Τυχαία γεννηθήκαμε μέσα σε κάποιες συνθήκες, διαχειριζόμαστε αυτές τις συνθήκες για να πορευτούμε και να δημιουργήσουμε την ουσία, το σύνολο των χαρακτηριστικών και των πράξεων μας. Αυτό είμαστε. Η ευθύνη δεν είναι ούτε του Θεού ούτε της φύσης. Είναι του ανθρώπου. Έχουμε την πλήρη ευθύνη του τι θα κάνουμε στην ζωή μας. Ζαν-Πωλ Σαρτρ αποσπάσματα

ΑΡΧΙΚΗ

Ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του.
Η κόλαση είναι οι άλλοι.
Στην Αγάπη, ένα κι ένα κάνουν ένα.
Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος και γι’ αυτό απόλυτα υπεύθυνος.
Μόνο αυτός που δεν τραβάει κουπί έχει χρόνο να ταρακουνήσει τη βάρκα.
Μισώ τα θύματα που σέβονται τον δήμιο τους.
Ο κηπουρός μπορεί ν’ αποφασίζει τι είναι καλό για το καρότο, όμως κανένας δεν μπορεί ν’ αποφασίζει τι είναι καλό για τον άλλον.
Από τη στιγμή που η ελευθερία ρίξει τη φωτεινή της δέσμη στην καρδιά ενός ανθρώπου, οι Θεοί είναι ανίσχυροι απέναντί του.
Η ζωή σταματά να έχει νόημα από τη στιγμή που χάνεις την ψευδαίσθηση ότι είσαι αιώνιος.
Θάνατος είναι η συνέχιση της ζωής χωρίς εμένα.
Είναι πιο εύκολο να υπακούσει αυτός που ονειρεύεται να διοικήσει.
Οι άνθρωποι ήταν πιο ευτυχισμένοι κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, όταν κάθε στιγμή διέτρεχαν τον κίνδυνο να σκοτωθούν και έπρεπε να παίρνουν συνεχώς αποφάσεις ζωής και θανάτου.
Αν έγινα φιλόσοφος, αν επεδίωξα τόσο επίμονα τη φήμη, που ακόμα περιμένω, όλα έγιναν βασικά για να μπορώ να ρίχνω γυναίκες.
Έχω συνειδητοποιήσει ότι όλα μας τα προβλήματα προκύπτουν από την αποτυχία μας να χρησιμοποιήσουμε μια απλή και ξεκάθαρη γλώσσα.
Δεν μπορεί να γίνει κανείς άγιος όταν δουλεύει δεκαέξι ώρες την ημέρα.
Μια χαμένη μάχη είναι η μάχη που νομίζεις ότι έχασες.
Όπως όλοι οι ονειροπόλοι, έκανα το λάθος να πιστέψω πως το ξύπνημα από το όνειρο ήταν η πραγματικότητα.
Μόνο στις αποφάσεις μας είμαστε σημαντικοί.
Ο άνθρωπος είναι αυτό που θέλει ο ίδιος να είναι.
Σας αγαπώ, μικρέ μου κάστορα. (Τα τελευταία του λόγια, προς την Σιμόν)

ΖΑΝ ΠΩΛ ΣΑΡΤΡ 1905 έως 1980 (75)

Ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ ήταν Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας, κριτικός και από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους του υπαρξισμού. Γεννήθηκε στο Παρίσι, στις 21 Ιουνίου του 1905, Ο στρατιωτικός πατέρας του πέθανε λίγο μετά την γέννηση του κι εκείνος πέρασε μερικά χρόνια με την μητέρα του και τον πατριό του στην Λα Ροσέλ αλλά το 1921 επέστρεψε στο Παρίσι κι έμεινε με τον παππού του για να πάει σε καλύτερο σχολείο. Γράφτηκε στην σχολή φιλοσοφία της Σορβόνης όπου ήταν πολύ δραστήριος και δημοφιλής καθώς ανέπτυσσε σε κάθε ευκαιρία τις επαναστατικές του θεωρίες. Στην σχολή γνώρισε την Σιμόν ντε Μποβουάρ με την οποία θα είναι ζευγάρι σε όλη τους την ζωή, διατηρώντας μια ανεξάρτητη ελεύθερη σχέση. Τελειώνοντας τις σπουδές του έδωσε εξετάσεις και διορίστηκε καθηγητής φιλοσοφίας στην μέση εκπαίδευση, όπως και η Σιμόν, σε διαφορετικές πόλεις. Έχει ξεκινήσει να γράφει και το 1938 έχει την πρώτη του λογοτεχνική επιτυχία με την «Ναυτία». Το 1940 κατατάχθηκε στη υπηρεσία μετεωρολογίας και ανήμερα των γενεθλίων του συνελήφθη, χωρίς να δοθεί μάχη, από τους Γερμανούς. Κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης μέχρι το 1941. Απελευθερώθηκε για ιατρικούς λόγους, με την βοήθεια γνωστών και ψεύτικων πιστοποιητικών. Επέστρεψε στο Παρίσι όπου συμμετείχε στο αντιστασιακό δίκτυο «Σοσιαλισμός και ελευθερία». Το 1943 δημοσιεύει το «Είναι και το μηδέν» ενώ θα περιγράψει σε μια παράνομη εφημερίδα την απελευθέρωση του Παρισιού με τέτοιο πατριωτισμό που έγινε διάσημος και προσκλήθηκε στην Αμερική. Εκεί έγινε δεκτός ως αντιστασιακό ήρωας. Επιστρέφοντας ιδρύει το περιοδικό «Μοντέρνοι καιροί», δίνει διαλέξεις που γεμίζουν μεγάλα αμφιθέατρα από κόσμο, γράφει ασταμάτητα κριτικές και δοκίμια πάνω στον υπαρξισμό, κάνει και άλλα ταξίδια και γνωρίζει τον Κάστρο, τον Τσε Γκεβάρα και άλλες επαναστατικές προσωπικότητες. Ασκεί δριμεία κριτική στις ιμπεριαλιστικές μεθόδους της Αμερικής αλλά και της Γαλλίας όπως στην περίπτωση της Αλγερίας, διαφωνεί με την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουγγαρία και αποχωρεί από το Κουμουνιστικό Κόμμα γράφοντας το άρθρο: «Το φάντασμα του Στάλιν».

Το 1964 αρνείται το βραβείο Νόμπελ ισχυριζόμενος πώς αν το δεχόταν θα υποθήκευε την ελευθερία του. Προεδρεύει μαζί με τον Ράσελ σε ένα φανταστικό δικαστήριο που καταδικάζει τις ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ ενώ το 1968 βρίσκεται στου δρόμους μαζί με την Σιμόν και τους φοιτητές και παίρνει συνέντευξη από τον Ντανιέλ Κον Μπεντίτ δίνοντας του την ευκαιρία να εκθέσει σε μεγάλη εφημερίδα τις ιδέες του σχετικά με το κίνημα του Μάη. Ταξιδεύει στην Γερμανία όπου συναντιέται με τον ηγέτη της ακροαριστερής οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός Μπάαντερ, στην Πορτογαλία ζει από κοντά την επανάσταση των Γαριφάλων, συμμετέχει στο κίνημα για την απελευθέρωση των Σοβιετικών αντιφρονούντων. Θεωρούσε ότι οι διανοούμενοι πρέπει να παίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και ο ίδιος υπήρξε ένας στρατευμένος καλλιτέχνης σε όλη του την ζωή. Το 1972 παθαίνει ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο που τον αφήνει σχεδόν τυφλό και σταματάει απότομα το έργο του. Μέχρι τον θάνατο του το 1980 τον φροντίζει η Σιμόν, η οποία κατηγορείται ότι τον αποκόπτει από τον κύκλο του για να τον χειραγωγεί και να τον έχει κατ’ αποκλειστικότητα. Παράδοξη κατηγορία για ένα ζευγάρι που έζησε μια ζωή μακριά από συμβάσεις κι αποκλειστικότητες. Οι δυο τούς διατηρούσαν πάντα ξεχωριστό σπίτι, είχαν και οι δυο τους πολλούς ερωτικούς συντρόφους και κάποιες φορές μοιράστηκαν ερωτικά νεαρές κοπέλες σκανδαλίζοντας στο έπακρο την κοινωνία της εποχής τους, πάντοτε όμως ήταν εκεί, ό ένας για την άλλον. Δεν έκαναν παιδιά αλλά υιοθέτησαν από μία κόρη ο καθένας τους. Ακόμη και άρρωστος ο Ζαν Πωλ, τα τελευταία του χρόνια, δεν σταμάτησε να επιδεικνύει έντονο ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, είτε με δηλώσεις του είτε συνυπογράφοντας κείμενα άλλων διανοούμενων.

Ο Σαρτρ δεν ήταν από τους θεμελιωτές του υπαρξισμού, τον έφερε ωστόσο στο προσκήνιο με το έργο του. Ανήκε στους άθεους υπαρξιστές, θεωρούσε πως ο άνθρωπος δεν έχει το στήριγμα του Θεού, «ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος», δηλαδή αποκλειστικά υπεύθυνος των πράξεων του. Οι επιλογές σου γίνονται με βάση τα συναισθήματά σου, εμπιστέψου τα συναισθήματα σου, τα οποία δεν μπορούν να εκτιμηθούν αν δεν δράσεις. «Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας» έλεγε, με την έννοια ότι εξαρτάται από μας να φτιάξουμε την ταυτότητά μας, δρώντας κι επιλέγοντας. Τυχαία γεννηθήκαμε μέσα σε κάποιες συνθήκες, διαχειριζόμαστε αυτές τις συνθήκες για να πορευτούμε και να δημιουργήσουμε την ουσία, το σύνολο των χαρακτηριστικών και των πράξεων μας. Αυτό είμαστε. Η ευθύνη δεν είναι ούτε του Θεού ούτε της φύσης. Είναι του ανθρώπου. Έχουμε την πλήρη ευθύνη του τι θα κάνουμε στην ζωή μας.

Ζαν-Πωλ Σαρτρ αποσπάσματα