![]() | |||
---|---|---|---|
Η Ιρένα Σέντλερ (Irena Sendler, το γένος Κρυζανόφσκι (Krzyżanowski)) , γεννήθηκε στις 15/2/1910 στην Βαρσοβία. Ο πατέρας της ήταν γιατρός που πέθανε το 1917 από τύφο ενόσω θεράπευε ασθενείς με τύφο, τους οποίους κανείς άλλος γιατρός στην πόλη δεν αναλάμβανε από φόβο για την μεταδοτικότητα της ασθένειας. Πολλοί από τους αρρώστους του ήταν Εβραίοι και η κοινότητα τους ανέλαβε να πληρώσει για την εκπαίδευση της Ιρένας καθώς η μητέρα της δυσκολευόταν να ανταπεξέλθει οικονομικά. Σπούδασε λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας και εντάχθηκε στο Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ήταν αντίθετη στο σύστημα γκετοποίησης του πανεπιστημίου και έκαψε δημοσίως την βαθμολογία της ως διαμαρτυρία, με αποτέλεσμα να αποβληθεί για 3 χρόνια. Τελικά ολοκλήρωσε με καθυστέρηση τις σπουδές της και ξεκίνησε να εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός. Το 1939, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Πολωνία, εργαζόταν στον τομέα κοινωνικής πρόνοιας που ετοίμαζε συσσίτια για τους φτωχούς και βοηθούσε όσους είχαν ανάγκη. Όταν ξεκίνησαν ο διωγμοί κατά των Εβραίων, η Ιρένα που ήταν καθολική, βοηθούσε του Εβραίους παρά τις αντίθετες διαταγές των Γερμανών, παρέχοντας φάρμακα, ρουχισμό, χρήματα. Επίσης φρόντιζε να τους παρέχει πιστοποιητικά με χριστιανικά ονόματα καθώς και ψευδείς αναφορές για προσβολή από τύφο ή φυματίωση ώστε να γλιτώνουν τις έρευνες και τους διωγμούς. Το 1942 οι Ναζί απομόνωσαν όλο τον εβραϊκό πληθυσμό σε δεκαέξι οικοδομικά τετράγωνα, στο διαβόητο γκέτο της Βαρσοβίας, περίπου 400.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν και κάθε μήνα πέθαιναν χιλιάδες από αυτούς λόγω έλλειψης τροφής και ασθενειών. Οι υπόλοιποι μεταφέρονταν σταδιακά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τρεμπλίνκα για να πεθάνουν στους εκεί θάλαμους αερίων. Η Ιρένα εντάχθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη σε μια οργάνωση για την βοήθεια των εγκλεισμένων. Απέκτησε πάσο από τον τομέα πρόληψης Επιδημιών της Βαρσοβίας, έτσι μπορούσε να μπαινοβγαίνει ανενόχλητη στο γκέτο ώστε να κάνει επαφές για την Αντίσταση και να προμηθεύει με φάρμακα και τρόφιμα τους Εβραίους. Ο κύριος στόχος της ωστόσο έγινε η απομάκρυνση παιδιών από το γκέτο. Υπολογίζεται ότι μαζί με τους συνεργάτες της βοήθησε να δραπετεύσουν και να σωθούν περισσότερα από 2500 παιδιά. Τα έβγαζε έξω με ότι τρόπο μπορεί κανείς να φανταστεί. Μαζί με σκουπίδια, σε καλάθια, σε φέρετρα ως πεθαμένα, σε σακιά με πατάτες, σε λινάτσες, κάτω από τους υπόνομους, από μια κρυφή έξοδο του δικαστικού μεγάρου, κρυμμένα μέσα σε ασθενοφόρο. Είχε μάλιστα μαζί της έναν μεγαλόσωμο σκύλο εκπαιδευμένο να γαυγίζει δυνατά όταν έκλαιγαν κάποια μωρά για να μην τους καταλαβαίνουν οι γερμανοί φρουροί. Εξίσου δύσκολο με την απόδραση, ήταν να πειστούν οι γονείς να αφήσουν τα παιδιά τους. Όπως ή ίδια είχε πει σε συνέντευξη της χρόνια μετά: «Ζήσαμε τρομερές στιγμές. Μια μητέρα συμφωνούσε μαζί μου να φυγαδεύσουμε το παιδί της, ο πατέρας διαφωνούσε, μου ζητούσαν εγγυήσεις. Εγώ δεν μπορούσα να εγγυηθώ καν αν θα μπορούσε το παιδί να ξεφύγει από τους φρουρούς…».
Η βοήθεια της Ιρένα δεν σταματούσε στην απόδραση. Στα παιδιά που έσωζε, έδιναν ψεύτικες ταυτότητες και τους μάθαιναν χριστιανικές προσευχές για να εγκλιματιστούν σε μια νέα ζωή. Τα παρέδιδε είτε σε οικογένειες στην Βαρσοβίας, είτε σε μοναστήρια ή ορφανοτροφεία, έτσι τα γλίτωνε από βέβαιο θάνατο. Για όλα τα παιδιά έγραφε σημειώματα με την νέα ταυτότητα τους και που είχαν δοθεί, έβαζε τα σημειώματα σε βάζα γλυκού και τα έθαβε κάτω από μια μηλιά σε έναν κοντινό κήπο, με την ελπίδα ότι κάποια από αυτά θα ξανασυναντήσουν με του γονείς τους. Το 1943 οι ναζί συνέλαβαν έναν από του συνεργάτες της ο οποίος μετά από βασανισμό την κατέδωσε και η Ιρένα συνελήφθη. Παρά το ότι βασανίστηκε άγρια, εκτός των άλλων της σπάσανε και τα δύο πόδια, δεν έδωσε ονόματα συνεργατών της. Οι Γερμανοί όρισαν ημέρα εκτέλεσης της, όμως η οργάνωση κατάφερε να δωροδοκήσει τον υπεύθυνο της εκτέλεσης και την άφησε να φύγει καταγράφοντας πως είχε εκτελεστεί. Μέχρι το τέλος του πολέμου έζησε κρυμμένη και μετά τον πόλεμο προσπάθησε να βρει τους γονείς των παιδιών, ελάχιστοι είχαν επιβιώσει και ξανασυναντήθηκαν με τα παιδιά τους. Η Ιρένα παρά τα προβλήματα βάδισης που είχε σε όλη την υπόλοιπη ζωή της, συνέχισε να εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός και να προσφέρει όπως μπορούσε. Είχε παντρευτεί τον Mieczyslaw Sendler πριν τον πόλεμο αλλά χώρισαν το 1947, τότε παντρεύτηκε τον Stefan Zgrzembski, με τον οποίο έκαναν τρία παιδιά, από τα οποία το ένα πέθανε σε βρεφική ηλικία. Το 1959 χώρισε τον δεύτερο άνδρα της και ξαναπαντρεύτηκε τον πρώτο. Το 1965 της απονεμήθηκε από το κράτος του Ισραήλ ο τίτλος του Δικαίου των Εθνών και το 1991 έγινε επίτιμος πολίτης του Ισραήλ . Το 2003 τιμήθηκε με την ανώτατη διάκριση του πολωνικού κράτους και θεωρείται πλέον εθνική ηρωίδα και πολλά σχολεία φέρουν το όνομά της. Η ιστορία της δεν ήταν ευρέως γνωστή μέχρι το 2000 όταν 4 μαθήτριες από το Κάνσας έφτιαξαν έναν σύντομο θεατρικό έργο με τίτλο «Ζωή σε ένα Βάζο» και θέμα την δράση της Ιρένα. Μια μαθήτρια ήταν κόρη ενός παιδιού που είχε σώσει η Ιρένα. Όπως ειπώθηκε από άλλη επιζήσασα: «Διέσωσε όχι μόνα εμάς αλλά τα παιδιά και τα εγγόνια μας, τις γενεές που θ’ ακολουθήσουν». Το 2007 προτάθηκε για το νόμπελ ειρήνης αλλά το κέρδισε ένας αντιπρόεδρος των ΗΠΑ (δεν αξίζει να αναφερθεί καν το όνομα του) για κάποια έρευνα που υποτίθεται πως είχε κάνει περί κλιματικής αλλαγής. Η Ιρένα πέθανε στα 98 της χρόνια, στις 12 Μαίου του 2008. |